Όσο η χώρα περιμένει να ανοίξει ο δρόμος για τις μεγάλες επενδύσεις, ο Φοίβος Τσαραβόπουλος της Paths of Greece «ξαναφέρνει στη ζωή» τα πανέμορφα, αλλά συχνά ξεχασμένα, μονοπάτια της ελληνικής επαρχίας, προσελκύει τουρίστες και εκτοξεύει τα κέρδη από τον πεζοπορικό τουρισμό. Μέλος επίσης του διοικητικού συμβουλίου του διεθνούς οργανισμού για μονοπάτια World Trails Network, ο 32χρονος περιπατητής ταξιδεύει από την Αλόννησο έως το Παγγαίο και από την Κεφαλονιά μέχρι την ορεινή Μεσσηνία, και μαζί με μια ομάδα επιστημόνων αναλαμβάνει τη χάραξη πεζοπορικών διαδρομών αποδεικνύοντας ότι, «αν ένα μονοπάτι σχεδιαστεί και προβληθεί σωστά, είναι μια σίγουρη επένδυση για τον τόπο».
Ποια ήταν η αφορμή για να δημιουργηθεί το Paths of Greece;
Ολα ξεκίνησαν όταν μου ζητήθηκε να μεταφράσω στα Γαλλικά ένα κείμενο για μια ιστοσελίδα αφιερωμένη στα Κύθηρα. Είχε ως θέμα τα μονοπάτια του νησιού και στην προσπάθειά μου να το εμπλουτίσω, ταξίδεψα εκεί. Μέχρι τότε δεν ήμουν μανιώδης πεζοπόρος, αν και από μικρός έκανα εξορμήσεις στη φύση λόγω των γονιών μου, που είναι αρχαιολόγοι και πάντα τους ακολουθούσα στα πιο απίθανα σημεία. Στα Κύθηρα, τα μονοπάτια ήταν σε κακή κατάσταση και αναζητώντας τις διαδρομές ήταν σαν να ανακάλυπτα έναν κρυμμένο θησαυρό μέσα σε πυκνή βλάστηση. Το Paths of Greece ξεκίνησε το 2010. Η ομάδα μας αποτελείται από εξειδικευμένους επιστήμονες (αρχιτέκτονα, γεωλόγο, περιβαλλοντολόγο, υπεύθυνο πληροφορικής). Σχεδιάζουμε, καθαρίζουμε, σηματοδοτούμε τα μονοπάτια και οργανώνουμε δράσεις προβολής τους: κατασκευάζουμε ιστοσελίδες και εφαρμογές για κινητά, συμμετέχουμε σε διεθνείς εκθέσεις θεματικού τουρισμού και αναλαμβάνουμε την «αδελφοποίηση» μονοπατιών. Σήμερα τα μονοπάτια που έχουμε σηματοδοτήσει έχουν συνολική έκταση πάνω από 400 χλμ., ενώ έχουμε ερευνήσει μονοπάτια συνολικού μήκους πάνω από 2.000 χλμ.
Από το μονοπάτι Αβλέμονα- Διακόφτι
Στην πράξη πόσο δύσκολο είναι το έργο σας;
Είναι μια σκληρή διαδικασία. Μελετώντας χάρτες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, συχνά αναγκαζόμαστε να έρπουμε στο έδαφος επί ώρες, ακολουθώντας μονοπάτια που ήταν κλειστά για αιώνες. Αυτό συνέβη πρόσφατα στην Αλόννησο. Στην Ιθάκη ο Δήμος μας κάλεσε να χαράξουμε νέο πεζοπορικό δίκτυο. Ανάμεσα στις διαδρομές, ακολουθήσαμε και μία από την οποία υποτίθεται πως είχε περάσει ο Οδυσσέας. Οπως ανακαλύψαμε, περνούσε μέσα από μία παλιά χωματερή! Στην άνυδρη και βραχώδη Κάσο έπρεπε να κρεμαστούμε από βράχους για να εντοπίσουμε τις παλιές διαδρομές, οι οποίες περνούσαν από χτιστά σκαλοπάτια σε γκρεμούς. Η μεγαλύτερη δυσκολία που έχουμε αντιμετωπίσει είναι η ελληνική νοοτροπία που θέλει τα μονοπάτια να τα φτιάχνουν εθελοντές και η άποψη ότι δεν αφορούν τον τουρισμό ή τον πολιτισμό. Το υπουργείο Περιβάλλοντος τα αντιμετωπίζει σαν κτήμα του, σαν τεχνικά έργα για τα οποία είναι υπεύθυνα μόνο τα δασαρχεία. Ομως ένα δασαρχείο δεν έχει γνώση τού πώς σχεδιάζεται μια διαδρομή για ξένους πεζοπόρους. Τα μονοπάτια θα πρέπει να τα διαχειρίζονται από κοινού τα Υπουργεία Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Τουρισμού.
Θεωρείται η Ελλάδα περιπατητικός προορισμός; Ποιο το προφίλ των ξένων πεζοπόρων που προσελκύει;
Περισσότεροι από 50.000 ξένοι περιπατητές επισκέπτονται ετησίως την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με κύριο στόχο την πεζοπορία. Δεν είναι backpackers που κάνoυν φθηνές διακοπές, αλλά συνταξιούχοι που αναζητούν ποιότητα σε συνδυασμό με εύκολες διαδρομές και οικογένειες με μικρά παιδιά που προσπαθούν να τα ενθαρρύνουν να βγουν στη φύση. Στην πλειονότητά τους είναι Γάλλοι, Γερμανοί, Αγγλοι, Ολλανδοί και Σκανδιναβοί μεσαίου και υψηλότερου επιπέδου. Πριν ξεκινήσει να αναπτύσσεται το δίκτυό μας, οι ξένοι πεζοπόροι περιορίζονταν σε λίγα γκρουπ. Από το 2010 και μετά, κι όσο βάθαινε η οικονομική κρίση, οι δήμοι και οι φορείς του τουρισμού βρήκαν στον περιπατητικό τουρισμό μια χαμηλή επένδυση με υψηλό κέρδος.
Μπορείτε να μας αναφέρετε ένα παράδειγμα τόπου που ωφελήθηκε οικονομικά επενδύοντας σε ένα δίκτυο μονοπατιών;
Η Σίφνος. Τον Οκτώβριο του 2014 αναλάβαμε να φτιάξουμε ένα δίκτυο 104 χλμ. με 19 διαφορετικές διαδρομές. Δημιουργήθηκε το Sifnos Trails και ακολούθησε σοβαρή προβολή του δικτύου με συντονισμένες δράσεις, όπως η καταγραφή μονοπατιών με την κάμερα της Google και η συμμετοχή του νησιού σε διεθνείς εκθέσεις πεζοπορίας στη Γερμανία και στη Γαλλία. Δημιουργήσαμε μια εφαρμογή-ψηφιακό ξεναγό για android κινητά, η οποία λειτουργεί χωρίς ίντερνετ ως εξής: εντοπίζει μέσω δορυφόρου τη θέση του πεζοπόρου στον χάρτη και τον ειδοποιεί όταν περάσει από κάποιο περιβαλλοντικό ή πολιτιστικό σημείο ενδιαφέροντος. Ο δήμος έκανε μια πρώτη προσπάθεια χρηματοδότησης, ενώ στη συνέχεια τη χορηγία της ανέλαβε μια ακτοπλοϊκή εταιρεία. Δύο χρόνια μετά, η ιστοσελίδα www.sifnostrails.com μετράει 170.000 επισκέπτες, ενώ τους τελευταίους 18 μήνες 1.500 άτομα έχουν κατεβάσει την εφαρμογή. Μέσα από υπολογισμούς καταλήξαμε ότι όλο αυτό το εγχείρημα, που κόστισε κάτω από 20.000 ευρώ, έχει αποφέρει στη Σίφνο έσοδα ύψους 150.000 ευρώ. Στα πέντε χρόνια που υπάρχει το δίκτυο στα Κύθηρα, έχει κοστίσει συνολικά 50.000 ευρώ –από τη συντήρηση μέχρι τις δράσεις προβολής–, ενώ οι οργανωμένοι πεζοπόροι που επισκέπτονται το νησί έχουν αποφέρει έσοδα μεγαλύτερα του 1,5 εκατ. ευρώ. Το σημαντικότερο; Εχει αυξηθεί ο αριθμός των επισκεπτών εκτός τουριστικής περιόδου. Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στα μονοπάτια της. Γιατί αν ένα μονοπάτι σχεδιαστεί και προβληθεί σωστά, μπορεί να βοηθήσει στην επιμήκυνση της σεζόν.
Πώς εμπλέκεται η τοπική κοινωνία στη διάνοιξη και στη συντήρηση ενός μονοπατιού;
Οι ντόπιοι είναι το άλφα και το ωμέγα. Προσπαθούμε να τους κάνουμε μέρος αυτής της προσπάθειας, γι’ αυτό και διοχετεύουμε όλες μας τις γνώσεις σε αυτούς. Δεν πηγαίνουμε στον τόπο τους για να κάνουμε εργολαβίες, αλλά για να συνεργαστούμε μαζί τους και να τους καλλιεργήσουμε την αγάπη για τα μονοπάτια. Υπάρχουν διάφορα μοντέλα συντήρησης και το πιο αποτελεσματικό είναι οι ίδιοι οι πεζοπόροι, Ελληνες και ξένοι, να υποδεικνύουν στους τοπικούς φορείς τα προβλήματα.
Ποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ελλάδας γοητεύουν τους ξένους πεζοπόρους;
Η Ελλάδα έχει ανθρώπινο μέγεθος, τα βουνά της είναι προσιτά, όχι ψηλά και απροσπέλαστα. Οι πρόποδές τους καταλήγουν συχνά σε ακτές με θάλασσα, καθαρή και φιλική, χωρίς την αγριάδα του ωκεανού. Κι ας μην την ξέρεις, κάνεις μια βουτιά και μετά συνεχίζεις να περπατάς. Από τη μία άκρη της χώρας έως την άλλη, τα μονοπάτια είναι εμποτισμένα με τον ελληνικό πολιτισμό. Ο πεζοπόρος απολαμβάνει σε μικρή απόσταση όχι μόνο τις μεγάλες εναλλαγές του τοπίου, αλλά και την ποικιλία της διαδρομής: μπορεί να συναντήσει από τον πιο ταπεινό νερόμυλο μέχρι τον σπουδαίο αρχαίο ναό, από την πανέμορφη βυζαντινή εκκλησία μέχρι τα ερείπια ενός αρχαίου θεάτρου. Επιπλέον, κάθε εποχή το ίδιο μονοπάτι είναι διαφορετικό. Κάποια αποκαλύπτουν τον κύκλο ζωής της ελιάς και ο πεζοπόρος γίνεται μάρτυρας της γεωργικής διαδικασίας. Η εμπειρία ολοκληρώνεται με την ελληνική φιλοξενία και την επαφή που αναπτύσσεται με τον ντόπιο. «Ελα να σε φιλέψω», «Πού να τρέχεις τώρα στο καταφύγιο, μείνε εδώ». Αυτά ακούν οι πεζοπόροι και λατρεύουν την Ελλάδα. Με λίγη οργάνωση μπορεί να γίνει η χώρα ένας από τους 10 κορυφαίους περιπατητικούς προορισμούς στον κόσμο.
Ποια τα σχέδιά σας για το 2017;
Σχεδιάζουμε δίκτυα στην Αλεξανδρούπολη, στα Χανιά, στην ορεινή Μεσσηνία και έχουμε προγραμματίσει επέκταση του δικτύου στα Κύθηρα. Προσπαθούμε να υλοποιήσουμε την ιδέα της διοργάνωσης ενός Φεστιβάλ Πεζοπορίας, το οποίο θα φιλοξενείται κάθε χρόνο σε διαφορετικό τόπο και ίσως εναλλάσσεται ανάλογα με την εποχή, από το νησί στο βουνό. Κάποτε τα μονοπάτια συνέδεαν προορισμούς, σήμερα μας ενώνουν με το παρελθόν και με το μέλλον μας, μας μαθαίνουν να σεβόμαστε τη φύση και την ιστορία.
Από το μονοπάτι Αβλέμονα- Διακόφτι